Nhà thơ Vũ Hoàng Chương
Sau năm 1975, trên thị trường sách xuất hiện khá nhiều hồi
ký của các nhà văn đã từng sáng tác trước 1945 như Cát bụi chân
ai và Chiều chiều của Tô Hoài, Nửa đêm
sực tỉnh của Lưu Trọng Lư, Hồi ký Anh Thơ của Anh
Thơ, Núi Mộng gương Hồ của Mộng Tuyết, Hồi ký Quách Tấn của
Quách Tấn, Hồi ký song đôi của Huy Cận. Những hồi ký này có sức
hấp dẫn đặc biệt, bởi vì ngoài việc đáp ứng được nhu cầu nhận thức lại quá khứ,
đáp ứng được nhu cầu tiếp nhận văn học của người đọc hôm nay, các tác phẩm này
còn bộc lộ những cái tôi rất riêng của các nhà văn vốn được bạn đọc mến mộ từ
lâu. Từ một cự ly gần, chân dung tự họa của tác giả cũng như những chân dung được
họa của các nhà văn khác đã hiện ra sinh động, nhiều chiều kích. Các hồi ký này
đã bộc lộ, giải tỏa nhiều ẩn ức; tái hiện không ít những sự thật vì nhiều lý do
đã từ lâu bị bỏ quên hoặc khuất lấp. Nhiều số phận, nhiều cảnh đời, nhiều vấn đề
phức tạp của quá khứ cũng đã được nhìn nhận lại bằng tư cách của người trong cuộc.
So với các hồi ký nói trên, hồi ký Ta đã làm chi
đời ta của Vũ Hoàng Chương đã xuất hiện trước đó khá lâu (in bởi cơ sở
xuất bản Trương Vĩnh Ký năm 1974), nhưng vẫn có giá trị riêng của nó, vẫn
có ích cho người đọc hiện nay. Qua hồi ký của Vũ Hoàng Chương, ta có thể hình
dung không khí sinh hoạt văn nghệ của một thế hệ nhà văn trước và sau năm 1945,
được tác giả tái hiện sống động đến từng chi tiết. Bằng một văn phong giàu cảm
xúc, mang ít nhiều chất cổ phong, chân dung tự họa của Vũ Hoàng Chương cũng như
nhiều khuôn mặt văn nghệ khác và những người đã đi qua đời ông hiện ra rất sinh
động. Qua những hồi đoạn có phần như đứt nối, lắp ghép, lần lượt chân dung các
nhà văn khác hiện ra với một khoảng cách rất gần, rất cụ thể trong dáng điệu,
giọng nói: Đố Đức Thu, Nguyễn Bính, Thế Lữ, Lê Trọng Quỹ, Nguyễn Tuân, Tô Hoài,
Chu Ngọc, Vũ Trọng Can, Phan Khôi, Đông Hồ…Những chuyền giang hồ vặt cùng Đỗ Đức
Thu, Thế Lữ, Tô Hoài, Lê Trọng Quỹ rồi Nguyễn Bính, Tô Hoài; những lần đi hát
cô đầu cùng với Chu Ngọc, Vũ Trọng Can, Nguyễn Bính; những ngày dạy học ở Hải
Phòng, dẫn đến việc thành lập ban kịch Thăng Long cùng với Chu Ngọc, Nguyễn
Bính; những ngày tản cư trong kháng chiến chống Pháp; những ngày hồi cư về Hà Nội;
những ngày vào miền Nam sau 1954; những bóng hồng trong đời Vũ Hoàng Chương, từ
Mây, Liên, Tố, Khanh… đến Oanh (tức Đinh Thục Oanh), người bạn đời đã đồng
hành, chia sẻ ngọt bùi, đắng cay với ông đến cuối cuộc đời. Qua Ta đã
làm chi đời ta, chúng ta còn có thể phát hiện xuất xứ nhiều tác phẩm của
“nhà thơ say”, như tập thơ Mây và kịch thơ Vân muội ra
đời là từ “tình hận” với cô Mây ở làng Dương Ổ, bài thơ Trả ta sông núi chính
là khai từ cho vở kịch Nguyễn Thái Học, bài Thiên đường lại
mở là viết cho những ngày đầu hạnh phúc ở bên Oanh…
Việc tái bản hồi ký của Vũ Hoàng Chương, nguyên Chủ tịch
Hội Văn bút của miền Nam Việt Nam, người đã được xưng tụng là thi bá của miền
Nam; bên cạnh hồi ký của Anh Thơ, Mộng Tuyết, Tô Hoài, Lưu Trọng Lư, Huy Cận,
Quách Tấn, sẽ giúp cho chúng ta có một cái nhìn đa chiều về một giai đoạn văn học
phát triển rất phong phú nhưng không kém phần phức tạp trước 1945, về một thế hệ
nhà văn vàng sau này khó có thể tìm lại. Đặc biệt là qua hồi ký này, ta hiểu
thêm về sinh hoạt văn nghệ của Hà Nội trong giai đoạn 1945- 1954, một mảng văn
học đến giờ vẫn còn chưa dược nghiên cứu thấu đáo. Nghiền ngẫm hồi ký của Vũ
Hoàng Chương và các nhà văn cùng thời, ta thấy đó không chỉ là tiếng nói của những
cá nhân, tiếng nói của một thời đã qua, mà còn từ những bài học cụ thể đó,
chúng ta có thể suy nghĩ về nhiều vấn đề cho hôm nay, từ sức mạnh của văn
chương, trách nhiệm của nhà văn, đến những suy nghĩ về tình bạn và tình yêu,
gia đình và xã hội, chiến tranh và hòa bình.
PGS.TS. VÕ VĂN NHƠN
(Lời giới thiệu tập bút ký Ta đã làm chi đời ta của Vũ Hoàng Chương)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét