Ngôi nhà chung cư ở gần hồ Tây lộng gió rất hợp với tâm hồn mơ mộng của nhà thơ Phan Thị
Thanh Nhàn. Sau nhiều lần chuyển nhà, giờ đây bà đã tìm cho mình một chốn
“an cư”, để có thể “lạc nghiệp” với
thơ ca, với Facebook, với những cuộc gặp gỡ, với những giấc mơ đã đến
trong cuộc đời, cả những giấc mơ chưa bao giờ trở thành hiện thực của nữ nhà thơ nhiều nỗi đau, nhiều nỗi cô đơn ẩn trong
niềm đam mê và sự yêu đời dường như chưa bao giờ nhạt phai trong suốt chặng đường
mấy chục năm đã sống…
Nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn
Một buổi chiều Hà Nội ấm áp không khí mùa xuân, tôi ngồi
cùng bà ăn một bữa cơm đạm bạc trong căn nhà trên tầng cao gọn gàng, xinh xắn.
Đã lâu lắm rồi, tôi mới lại được ngồi thưởng thức những món ăn Hà Nội trong một
không gian êm ái như thế để có thể
ngắm nhìn không gian Hồ Tây từ trên cao với sự lãng mạn cố hữu của nó.
Nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn nhanh
thoăn thoắt nấu nướng, vừa đi lại, vừa kể chuyện, vừa đùa vui như Tết, vui như
thể tất cả mọi thăng trầm trong cuộc đời của bà đã đi qua nhẹ bẫng tựa
lông hồng…
Nữ nhà thơ
Phan Thị Thanh Nhàn nổi danh với bài thơ Hương thầm một thời làm ấm lòng
những người ra trận. Nhiều người vẫn
nghĩ rằng, bài thơ được bà làm tặng cho một chàng trai nào đó, nhưng thực ra,
đây là bài thơ bà viết tặng người em trai đi bộ đội (năm 1969). Một năm sau,
bài thơ được giải Nhì của Cuộc thi thơ của báo Văn nghệ.
Năm 1974, người
em trai của bà hy sinh, bà cũng không hay biết người em ấy đã từng một lần
được đọc bài thơ ấy hay chưa. Chính
vì thế, mới đây, người em trai kế đã khắc bài thơ lên đá và đặt ở nghĩa trang liệt sĩ A Lưới, nơi
người em trai đã hy sinh nằm lại.
Bà từng chia sẻ: “Mẹ tôi khi còn sống vẫn thường nhắc nhở anh chị em chúng tôi rằng, cậu
ấy là người đã gánh hết mọi khó khăn vất vả của gia đình. Tôi thương, nhớ cậu ấy vì trước ngày hy sinh chưa yêu, chưa lập gia đình.
Bài thơ Hương thầm tôi viết sau ngày em trai đi
bộ đội, “cửa sổ” hay “hương bưởi” là một cái cớ để bày tỏ sự yêu quý của
tôi với em trai mình. Tôi viết một bài thơ rất thật về gia đình mình nhưng vào những năm tháng chiến tranh ấy, bài thơ lại mang hơi thở của cuộc sống.
Tôi viết rất tự nhiên với những cảm xúc riêng của mình và không nghĩ rằng
bài thơ lại thành công và để lại dấu
ấn đậm nét như thế”.
Nhà thơ Phan
Thị Thanh Nhàn từng trồng trên ban công nhà mình một cây bưởi trĩu quả và chăm bón nó như một đứa con tinh
thần yêu thương của mình. Cuộc sống của một nữ thi sĩ nhiều xúc cảm trước cuộc đời, trước thiên nhiên đã
giúp bà sau này có nhiều bài thơ hay
hơn nữa, đẹp hơn nữa về những điều giản dị xung quanh mình. Thành công của
nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn là bà đã
viết về những điều tưởng như giản dị, đời thường ấy trở thành một biểu tượng đẹp trong thơ ca bằng chính cách nói
đầy hóm hỉnh và chân thành của mình.
Ngay cả câu chuyện tình yêu, những câu thơ yêu của bà cũng đầy nét riêng bởi sự hồn nhiên của
nó: “Nếu anh đi với người yêu/ Chỉ mong anh nhớ một điều nhỏ thôi/ Con đường ta
đã dạo chơi/ Xin đừng đi với
người nào khác em/ Hàng cây nay đã lớn lên/ Vươn cành để lá êm đềm chạm nhau/ Hai ta không biết
vì đâu/ Hai con đường rẽ ra xa nhau hoài/ Nếu cùng người mới dạo chơi/ Xin anh tránh nẻo đường vui ban
đầu…”.
Là một người
đàn bà sống và yêu hết mình, nhưng trong tình yêu, nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn là người gặp nhiều trắc trở. Có một mối tình đẹp
và lãng mạn với nhà thơ Thi Nhị, một
người đàn ông yêu thương, tôn trọng và chiều chuộng bà… tưởng sẽ có được một cuộc
đời viên mãn, một tình yêu viên mãn, thì ông lại ra đi, bỏ lại bà với cả
một cuộc đời dài dặc từ năm 36 tuổi. Nhà thơ Thi Nhị ra đi vào đúng lúc bà vừa cùng bè bạn vào miền Nam dự trại sáng
tác (năm 1979).
Hồi ấy đường
sá xa xôi, tàu chậm, không điện thoại, không e-mail, nên khi nữ nhà thơ trở về,
thì ông đã mồ yên mả đẹp như muốn tránh mặt không để vợ buồn. Đó là một
buổi tối trời đất như đổ sụp khi bà ngồi bên mộ chồng giữa nghĩa trang trống vắng
mà khóc cho nỗi cô quạnh phủ cả bờ vai trong đêm lạnh. Đó là những ngày tháng
khủng khiếp tưởng khó có thể vượt
qua trong cuộc đời bà.
Bà đã khuỵu
đau, rồi vịn câu thơ đứng dậy: “Căn phòng vắng một người/ Bỗng trở nên trống vắng/ Không còn gì ấm
cúng/ Không còn gì vui tươi/ Bữa ăn
vắng một người/ Tìm đâu ra mùi vị/ Khói cơm cay mắt thế/ Bây giờ em mới hay/ Hun hút hai hàng cây/ Gió thổi dài ngơ
ngác/ Thành phố vắng một người/ Đường không ai dạo chơi/ Một người mang đi hết/
Bao nhiêu là thông minh/ Chẳng còn ai hóm hỉnh/ Ai cũng đều nhạt tênh/ Tấm
ván nằm chông chênh/ Sao rơi như nước
mắt/ Lòng em nghiêng về anh/ Để tháng ngày vắng ngắt/ Đi dọc dài đất nước/
Không còn ai đón đưa/ Không còn ai chờ đợi/ Không ai mà viết thư/ Dẫu bao nhiêu bài thơ/ Chỉ mình em đau
xót/ Một mình như trái đất/ Em bây
giờ không anh…”.
Nhà thơ Phan
Thị Thanh Nhàn ở vậy nuôi cô con gái hồi ấy mới 6 tuổi ăn học nên người. Vừa
làm mẹ, vừa làm cha, vừa viết văn làm báo… đã khiến tuổi xuân của bà
trôi qua trong lặng thầm, những giấc mơ trôi qua lặng thầm, những ước vọng trôi qua lặng thầm, những nỗi đau cũng
trôi qua lặng thầm như một giấc chiêm bao. Đôi khi bà giật mình vì ngoảnh
đi ngoảnh lại, đã ở tuổi thất thập cổ lai hy, những mùa xuân cuộc đời trôi qua
chóng vánh.
Bây giờ, mỗi khi có ai đó nhắc đến những người đàn ông,
bà chỉ cười đùa vui: Có ai thèm để ý
đến “bà già” này nữa! Là nói vậy, nhưng tôi biết chắc rằng, có nhiều người
đàn ông đã đến, ngưỡng mộ bà, yêu thương bà thật lòng, nhưng
vì hạnh phúc của con, vì nghĩ đến sự thiệt thòi của cô con gái bé nhỏ
nên bà đành giấu trong lòng nỗi niềm yêu thương riêng tư để chăm sóc con nên người.
Bởi vậy, mà
trong suốt những tháng ngày qua, Phan Thị Thanh Nhàn là người phụ nữ đầy bản lĩnh, tự biết cách làm cho mình
vui, an phận với hoàn cảnh của mình, đi bên cạnh cuộc đời và nhận lấy những thứ
mà cuộc đời dành riêng cho bà. Bà biết cách tôn trọng từng khoảnh khắc đẹp
trong cuộc đời, dù đó chỉ là một phút giây yêu, dù chỉ là một phút giây hạnh phúc.
Trong một bài thơ bà viết: “Rồi có
thể ta nhìn nhau ngượng ngập/
Anh đi cùng cô gái khác xinh tươi/ Tôi cố để không rơi nước mắt/ Còn ai
đâu thương mến dỗ cho nguôi/ Rồi có thể vợ và con ríu rít/ Anh nhẹ nhàng quên hết
chuyện đôi ta/ Anh hối hả đón cuộc đời hạnh phúc/ Tôi bàng hoàng mãi chẳng hiểu
ra/ Rồi có thể đắng cay và đơn độc/ Sao hôm nay tôi vẫn thấy yêu đời/ Mỗi ngày
sống có bao điều đẹp quá/ Khi chiều về anh nháy mắt chào vui/ Chỉ một phút sống
cùng nhau như thế/ Tôi đã
mang theo đến trọn đời”.
Tôi hỏi nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn, có mùa xuân nào đáng nhớ trong cuộc đời bà mà bà vẫn
lưu giữ trong ký ức? Nhà thơ
Phan Thị Thanh Nhàn chia sẻ: Đó là Tết năm 1985 khi tôi về công tác cùng cơ
quan Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật Hà Nội và báo Người Hà Nội với nhà văn Tô
Hoài. Trước Tết, khi tôi đang chuẩn bị dự liên hoan ở cơ quan thì nhận
điện thoại bác Tô Hoài nói nếu rỗi thì sang Hội nhà văn lúc đó ở 65 phố Nguyễn
Du, bác đang trực bên ấy. Thế là tôi bỏ cuộc liên hoan ở báo, rẽ qua quầy hoa
chỗ góc phố Đinh Tiên Hoàng và Hàng Khay, chọn mua một bông hồng thật đẹp và tươi rói, định sang tặng nhà văn.
Khi đến, tôi
thấy Tô Hoài đang ngồi một mình, than: “Tết nhất, “nó” bắt mình trực thế
này, cô bảo có khổ không? Thế nào, cô đã chuẩn bị gì cho Tết chưa?”. Tôi vẫn cầm bông hồng trên tay, đành đặt xuống bàn, cười hỏi lại: “Thế
anh đã chuẩn bị gì chưa ạ? Em
không hỏi chuyện ở nhà đâu, vì có chị và các cháu lo rồi, em chỉ hỏi chuyện mẹ anh và chuyện... đi chơi Tết thôi”.
Nhà văn cười rủ tôi ra công viên Thống Nhất ngắm hoa đào:
“Đúng là tôi chẳng biết gì việc nhà. Bà ấy và các cháu chăm lo hết mọi thứ, chỉ
có điều là bà cụ nhà tôi dạo này không khỏe, nên tôi cũng chẳng dám đi đâu xa
cô ạ!”. Tôi tâm sự cùng ông: “Em từ dạo đi lấy chồng, mới thật biết thương mẹ.
Nhưng mẹ em còn nhanh nhẹn và chăm em hơn là em chăm mẹ anh ạ. Em cứ về thăm là
mẹ tìm nhà có cái gì bắt em ăn ngay”. “Rồi cũng đến lúc cô giống tôi, lúc nào
cũng thấp thỏm chẳng biết mẹ còn ở với mình được mấy ngày nữa...”, ông bảo.
Chúng tôi ngồi chuyện trò linh tinh, đến lúc đứng lên để
đi sang công viên Thống Nhất xem hoa đào, nhà văn thấy tôi cầm bông hoa (mà lúc
đó tôi định đưa tặng), thì cười:
“Hoa hồng chóng tàn lắm, cô biết không?”. Thế là tôi không dám tặng Tô Hoài nữa,
mà lúc đi qua cổng, đưa cho một cháu gái đi ngang (!). Cháu cứ ngơ ngác rồi cười rất tươi để cảm ơn. Hôm đó về, tôi
viết bài thơ Bông hồng không tặng.
Bài này đã
đăng báo nhiều lần, nhưng tôi chưa bao giờ nói với nhà văn là tôi làm tặng bác:
“Hẹn gặp anh trước Tết/ Mang theo một
đóa hồng/ Bao nhiêu lời chúc đẹp/ Định nhờ hoa nói giùm/ Chuyện trò bâng
quơ mãi/ Mẹ già thêm tuổi trời/
Những hàng cây Hà Nội/ Việc đang làm nay mai.../ Biết đời anh từng trải/ Công với
việc ngập đầu/ Vẫn tấm lòng ưu ái/
Đôi mắt nhìn xa sâu/ Tay cầm hoa bỗng ngượng/ Ý nghĩ mình trẻ con/ Anh sẽ cười nếu tặng/ Hoa hồng nhung chóng tàn/ Đem hoa về thôi nhé/ Đóa hồng vô
duyên ơi/ Hoa đâu còn ý nghĩa/ Khi ở bên một người...”.
Nhà thơ Phan
Thị Thanh Nhàn thường tự xưng hô với lớp trẻ bằng cách giễu mình là “bà
già” nhưng đối với tôi, bà luôn là một
người phụ nữ đầy sức trẻ, sẵn sàng sẻ chia cùng lớp con cháu nhiều nỗi niềm. Bà
chăm tập thể thao, chăm bơi lội và nhảy đầm nên bà vẫn đi xe máy đến tận các
vùng miền xa để có thể ngắm một vườn đào, thăm thú một cảnh đẹp. Bà là người phụ
nữ nhiều nỗi gian truân, dù đã ở tuổi thất thập cổ lai hy nhưng vẫn luôn yêu đời, lạc quan sống đủ đầy,
đàng hoàng với đồng lương hưu và tiền nhuận bút làm thơ, viết báo.
Chỉ có một điều
khiến bà trăn trở là chuyện người con gái đã ở tuổi “cập kê” vẫn chẳng
chịu lấy chồng để cho bà có cháu chắt bế ẵm. Bà vẫn đùa vui mỗi khi cần “giục”
con đi lấy chồng: “Mày định biến nhà mình thành căn nhà của hai bà già à?”…
Là nói thế, nhưng đằm sâu trong lòng bà, một người phụ nữ hay cười, hay làm người khác vui là một tâm hồn nhiều đa đoan,
nghĩ suy, đôi khi bà cười nhưng trong lòng “khóc thầm” vì nhiều nỗi khổ
không dễ sẻ chia… Và tôi biết rằng, ở trên căn nhà cao rộng ấy, bà gửi gắm được
nhiều điều thầm kín cho mây trời, sương gió, tới cả tấm lòng bao dung, yêu thương của người chồng đã đi xa đang
lắng nghe như một lời đồng vọng xuyên thấu qua đất trời bao la…
TRẦN HOÀNG THIÊN KIM
Theo ANTG
BÀI LIÊN QUAN:
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét